Ernst van Weperen, consultant bij Deloitte Sustainability, adviseert en begeleidt bedrijven om ze te stimuleren transparanter te worden over hun prestaties op gebied van duurzaamheid. Verder doceert hij Sustainable Business aan de Haagse Hogeschool, waarin hij studenten kennis laat maken met duurzaamheid en de discussie rondom het onderwerp. Hij weet dus uit eerste hand hoe de boodschap over duurzame innovatie goed kan worden overgebracht via interactie. Genoeg redenen dus om ook op het Mergeblog nader kennis te maken met sustainable development.
Met zeven miljard bewoners is de Aarde een dichtbevolkte planeet. En we groeien zeker de komende 30-40 jaar door naar ongeveer negen miljard bewoners. Om iedereen in zijn of haar basisbehoeften te laten voorzien, zoals eten en drinken, doen we een (enorm) beroep op de natuurlijke hulpbronnen van onze planeet. We gebruiken nu al gemiddeld meer dan de aarde per persoon kan bieden. Diverse grondstoffen worden daardoor steeds schaarser. We zullen daar op de een of andere manier een oplossing voor moeten bedenken. Net als voor al het afval wat me met zijn allen produceren, of alle andere issues die te maken hebben met de balans tussen de mens en de wereld waarin hij leeft. De belangrijkste vraag is hoe we de Aarde, met een toenemende bevolkingsgroei en dus een groeiend behoeftepatroon, in de toekomst voor mensen nog leefbaar houden. We moeten (leren om) duurzamer om (te) gaan met onze planeet en de grondstoffen die er zijn. En zoeken naar alternatieven, voor als een bron echt wordt uitgeput. Sustainable development geeft daar invulling aan.
Kun je kort uitleggen wie Ernst van Weperen is, en wat je doet met sustainable development?
“Ik ben een bedrijfskundige die ooit, tien jaar geleden, in aanraking is gekomen met duurzaamheid. Ik meldde me aan als vrijwilliger bij de Vereniging van Beleggers voor Duurzame Ontwikkeling (VBDO). De opdracht was het uitvoeren van de Transparantie Benchmark, een benchmark die beoogde beursgenoteerde ondernemingen te stimuleren transparant te zijn naar hun stakeholders over hun prestaties op gebied van duurzaamheid. De benchmark is vier jaar uitgevoerd door de VBDO, waarna het Ministerie van Economische Zaken het overnam en opschaalde naar de benchmark die het tegenwoordig is. Door al die analyses van duurzaamheidsverslagen en het uitvoeren van ander onderzoek, zoals die rond ketenbeheer, heb ik mijn kennis ontwikkeld rondom duurzaamheid en duurzaam ondernemen.”
“Na mijn periode bij de VBDO heb ik drie jaar als freelancer gewerkt, onder meer als gastdocent aan de Haagse Hogeschool voor de minor Sustainable Business. Totdat twee jaar geleden Deloitte langs kwam, waar ik nu werk. Deloitte wil duurzaamheid integreren in alles wat ze doet. Praktisch vertaald werk ik samen met collega’s aan projecten voor cliënten. Op deze manier wordt en de klant bediend en mijn collega’s raken gewend aan het concept, zodat ze in de toekomst duurzaamheid ook zelf bij de klant neer kunnen leggen.”
Waar komt de term sustainable development vandaan?
“Sustainable Development is een begrip geworden toen de commissie Brundtland daar ooit een definitie aan verbond in 1987. Vrij vertaald was voor hen de ability to sustain ‘development’ “the ability to live a valuable life, without compromising the ability for future generation to do the same”.
Met andere woorden, zorg er voor dat je alles netjes achter laat. Je krijgt er een beetje jeuk van, maar een uitspraak als ‘we erven de aarde niet van onze ouders, we lenen het van onze kinderen’ heeft hetzelfde gedachtegoed. Duurzaamheid / houdbaar gaat in verre mate over oneindigheid, en ontwikkeling kan alleen oneindig zijn als je de basis voor die oneindigheid in stand houdt.”
Schema sustainability. Source: The Sustainable Leader
Wat is sustainable development precies? Draait het om technologie, innovatie, of meer om bewustwording?
“Sustainability wordt vaak gebruikt als een bijvoeglijk naamwoord, wat je koppelt aan een zelfstandig naamwoord. Zoals sustainable development en sustainable housing. Ik vertaal het vaak als de ability to sustain, waardoor de vraag rijst wat je wilt ‘sustainen’. De ‘ability to sustain yourself’ hangt in grote mate af van dingen als gezond eten, sporten, sociale interactie, inkomen en dergelijke.”
“De ‘ability to sustain a company’ hangt af van de mate waarin deze slaagt waarde te creëren voor haar stakeholders, inclusief aandeelhouders. Waarde in deze gaat verder dan alleen financiële Return On Investment. En de ‘ability to sustain our planet’ hangt af van de mate waarin wij er in slagen om met zeven miljard mensen, en negen miljard in 2050, met een stijgend consumptiepatroon te leven op één planeet. Zoals we nu de planeet gebruiken lijkt niet houdbaar. We hebben nu de gewoonte om iets uit de grond te halen en aan het einde van de levenscyclus ergens op een hoop te gooien als afval. Daar is een term voor, lineair destructief. Om deze wereld leefbaar te houden met negen miljard mensen kunnen we ons dat niet meer veroorloven.”
“Als alternatief voor de lineaire invulling van onze maatschappij is een concept als circulaire economie sterk in opkomst. In dit concept is een concept als afval (iets wat wij gek genoeg als heel normaal beschouwen) niet bestaand, omdat een product na haar gebruikersfase weer als grondstof dient voor de volgende stap in de cyclus. Circulair symboliseert oneindigheid.”
Je werkt voor Deloitte en doet opdrachten het ministerie van Economische Zaken. Zit er verschil in het opstellen en uitvoeren van een sustainable development programma?
“Ik werk voor Deloitte en ben lid van het panel van deskundigen van de transparantie benchmark. Bij de eerste help ik onze cliënten op een veelheid van vlakken, onder meer om zelf ook waarde te genereren voor Deloitte. Als panellid ben ik onafhankelijk expert die zijn mening geeft over de mate van transparantie van grote multinationals over de ability to sustain themselves. De rol die ik heb is dus zeer verschillend.”
“Ik blijf meestal weg van de ‘groene boodschap’, omdat het meteen het sentiment van de discussie bepaalt. Zoveel stakeholders, zoveel waarden. Voor consumenten kan het gezondheid betekenen, bijvoorbeeld gezond eten. Veel chefs bijvoorbeeld willen tegenwoordig lokaal geoogst voedsel. Dat kan met dingen als cultuur, identiteit, verbondenheid, versheid en minder milieu impact door logistiek te maken hebben. Het zijn allemaal interpretaties van waarde.”
“Als je een onderneming helpt met zijn logistiek rond inkoop, dan kan het helpen in de reductie van zijn inkoopkosten. Maar het kan ook zijn dat je een alternatieve grondstof vindt voor een grondstof die misschien wel bijna op of schadelijk is, waardoor hij minder last heeft van milieuregelgeving of het risico dat hij in de toekomst geen product meer kan maken. Wat voor jou waardevol is kan voor mij waardeloos zijn. De kunst is om beter begrip te krijgen van de specifieke stakeholdersgroep en wat voor hun waardevol is. Als je daar in tegemoet kan komen, ben je als ondernemer spekkoper.”
Zijn mensen sceptisch over het sustainability programma van bijvoorbeeld Deloitte? Is er (veel) interactie over sustainability met betrokken consumenten, stakeholders en critici?
“Sceptici zijn er altijd. Iets afbreken is oneindig veel makkelijker dan iets opbouwen. Sommige mensen geloven dat het allemaal wel los zal lopen met negen miljard mensen op één aarde. Velen zullen het een containerbegrip noemen. Er is veel onbegrip en onbekendheid. En er is ook het geluid dat we eerst de economische crisis moeten oplossen. Bij dat laatste ben ik zelf van opvatting dat we ook te maken hebben met een sociale en ecologische crisis en dat deze misschien wel mede de oorzaak zijn voor het symptoom economische crisis. Aan de andere kant lopen sommige ‘believers’ te veel te prediken als een missionaris. Daar heb ik ook weinig mee.
Mijn enige oproep zou zijn: Durf kritisch na te denken over dingen die misschien vanzelfsprekend lijken. Durf te twijfelen over zekerheden en durf te dromen en te innoveren. Die twijfel is een bron voor creativiteit, en creativiteit is een voorwaarde voor groei. Die groei kan zowel materieel, maar ook, of juist vooral, niet materieel zijn. In dat licht vind ik het filmpje van Steve Jobs over ‘The crazy ones’, en zijn interview waarin hij ingaat op het volharden in je droom zeer passend.”
Veel grote corporaties (Shell, Unilever en Philips, bijvoorbeeld) ‘doen iets’ met sustainability. Voor wat voor bedrijven en merken is het interessant om (ook) aan een sustainable development programma te werken?
“Voor elk bedrijf is the ability to sustain van belang. Sustainability is dan ook geen silo in je onderneming, een afdeling die naast de marketingafdeling zit. Het is de gezamenlijke noemer, een holistische theorie. De ability to sustain hangt af van de mate waarin je waarde creëert voor je stakeholders. Iedere stakeholder is anders en ieder onderneming heeft andere stakeholders.”
“Als je begrijpt wat de waarde is voor je stakeholders en je kunt hier aan tegemoet komen, dan verhoog je de kans om jezelf te sustainen. In het jargon heet dit ook wel materialiteit, of de materiele zaken voor je onderneming. Bij Deloitte bijvoorbeeld kun je denken aan operationele zaken, zoals gebouwen, printpapier en koffiebekers. Maar je kunt ook denken aan de keuzes die je maakt in je dienstverlening aan ondernemingen als Shell. Waar denk jij dat de impact voor een onderneming als Deloitte groter is?”
Corporate steps to sustainability. Uit de workshop Sustainable Development van Ernst van Weperen. Copyright Deloitte 2012. Source: Deloitte
Wat is jouw verwachting rondom sustainable development? Wordt het gemeengoed, of is er altijd een nieuwe grens te vinden om milieuvriendelijker te produceren, handelen, enzovoorts?
“Ik denk dat op basis van mijn antwoorden wel helder is dat ik iets genuanceerder kijk naar sustainability dan ‘iets met groen’. Ik denk dat veel trends en bewegingen, zoals grondstofschaarste, digitalisering en urbanisering, niet zo snel geassocieerd worden met sustainability. Dat ligt anders bij bijvoorbeeld ecologic degradation en klimaatverandering.”
“Dat neemt niet weg dat deze trends steeds prominenter een rol gaan spelen in ons dagelijks leven. Je gaat op een gegeven moment steeds vaker tegen de limieten van onze aardbol aanlopen. Hier moet je een oplossing voor vinden, die je bijvoorbeeld kunt vinden in de voortschrijdende technologie. Mensen zijn innovatieve wezens als het moet. Daarom verwacht ik wel dat sustainability gemeengoed wordt. Ik kan het mezelf niet veroorloven om hier niet constructief over na te denken. Dat zou slecht zijn voor the ability to sustain myself.”
Je doceert sustainable business aan de Haagse Hogeschool. Hoe breng je het onderwerp onder de aandacht van je studenten, en hoe reageren zij daar op?
“Ik breng het zoals ik er tegen aan kijk: Praktisch en niet belerend. Ik geef ze veel praktijkvoorbeelden van ondernemingen die sustainability omarmd hebben in deze of gene vorm, maar laat ook sceptici spreken. Een belangrijk doel is dat ze kritisch nadenken over de ontwikkelingen zoals ik deze schets. Sommigen nemen het ter kennisgeving aan, anderen zijn sceptisch, maar de meeste reageren zeer positief en willen het een onderdeel maken van hun carrièrepad. Alle reacties vind ik prima. De recensies van de minor zijn meestal positief.”
Tips van Ernst
Over circulair ecnonomy: “Interesting reads zijn onder andere cradle to cradle en de Ellen MacArthur Foundation.”
Om te kijken: Jeremy Rifkin on global issues and the future of our planet.
De oorspronkelijke tekst is van 10 juni 2013 en gepost op Merge Media.
Jos Moesman 