De samenleving verandert, mede dankzij de digitalisering, in een rap tempo. Door alle innovatie en snel veranderende voorkeuren volgen ontwikkelingen elkaar snel op. Dat niet iedereen daarin mee kan komen, valt te begrijpen. Maar er zijn instanties die het zich niet kunnen veroorloven de slag te missen. Zoals de overheid, die al enkele jaren probeert om mee te veranderen. In plaats van het wiel zelf uit te vinden, vraagt de overheid steeds vaker aan haar burgers om oplossingen aan te dragen. Om zo uitdagingen of problemen in de buurt, de stad, de regio of op landelijk niveau aan te pakken. Daarbij zijn gemeentes, provincies en Rijksoverheid steeds meer een sparringspartner, die betrokken burgers aanmoedigt, ondersteunt en met ze samenwerkt.
Mensen die een initiatief bedenken, komen namelijk ergens in het proces terecht bij bijvoorbeeld een gemeente. Ze hebben vragen over vergunningen, willen weten of bepaalde dingen wel mogen, hoe het zit met geluidsoverlast bij activiteiten, of lopen tegen bepaalde procedures aan. Steeds vaker lukt het overheden om iets te doen met het enthousiasme van actieve burgers. In plaats van voor te schrijven wat wel en niet mag, proberen proactieve ambtenaren te luisteren naar de wensen van een actiecomité, een burgerinitiatief of participatieplatform. Met behulp van crowdsourcing en co-creatie wordt dan gezamenlijk naar een oplossing gezocht.
Bij elk idee, voorstel, programma of platform is het aan de overheid om te bepalen wat voor rol ze kan spelen. Het vereist aanpassingsvermogen en een nieuwe manier van denken. Daar wordt serieus werk van gemaakt.
Zo werd in 2012 het congres ‘De netwerkende overheid: Rijksoverheid zkt. Partner’ georganiseerd door de Academie voor Overheidscommunicatie. Want er zijn genoeg ambtenaren die graag willen meewerken aan het laten ontstaan van oplossingen. Met als extra uitdaging dat er vooral naar het behalen van doelen wordt toegewerkt, zonder dat daar nieuw beleid voor nodig is.
Hoewel er nog veel verbetering mogelijk is, blijkt de overheid een snelle leerling. Zo wordt de BuitenBeter app door steeds meer gemeenten omarmd. Het particuliere initiatief zorgt voor zeer nuttige informatie om steden schoner en veiliger te maken. Mensen kunnen in vier eenvoudige stappen een probleem melden, dat indien mogelijk wordt opgelost. Bij enkele gemeenten is het zelfs al mogelijk om de status van het probleem te volgen – en dus zien of er daadwerkelijk wat mee wordt gedaan. Zo niet, kun je wellicht tijdens een Twitterspreekuur bij de verantwoordelijke wethouder aan de bel trekken.
De Digitale Steden Agenda is een samenwerkingsverband tussen bedrijven, onderwijsinstellingen en dertig grote steden. Binnen acht thema’s wordt gewerkt aan innovatieve (ICT-)oplossingen voor maatschappelijke uitdagingen. Bijvoorbeeld met het Co-Creatielab Onze Stad, waarin burgerparticipatie centraal staat.
Een zeer recent voorbeeld van hoe de overheid middelen als crowdsourcing inzet is het Meldpunt Verspilling in de Zorg. Daarop kunnen mensen verspilling melden op het gebied van geneesmiddelen, hulpmiddelen en langdurige zorg. Bij de melding kunnen ze ook eigen ideeën aandragen. Dankzij een vernuftige analysetool kan heel precies worden gekeken waar actie nodig is. De volledige potentie van het meldpunt moet nog blijken, omdat na de zomer nog andere thema’s worden uitgerold.
De Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) speelde in op de vraag hoe je op lokaal niveau kunt omgaan met burgerparticipatie en –initiatieven. Want of het nu gaat om een klein initiatief, een Twitterspreekuur van wethouders of om een landelijk platform of meldpunt, al die nieuwe vormen van burgerparticipatie moeten hun plek krijgen. Het Actieprogramma Lokaal Bestuur biedt een platform met praktijkvoorbeelden, waar veel gemeentelijke organisaties van kunnen leren.
Een proactieve overheid die luistert, goede ideeën wil ondersteunen, hobbels probeert weg te nemen en samenwerkt met betrokken bedrijven en burgers, om zo echt dingen aan te pakken. Het zal nog wel even duren voordat deze grootschalige verandering in denk- en handelswijze echt gemeengoed is. Er zijn genoeg inspirerende initiatieven om gemeenten, provincies en Rijksoverheid te wijzen op verbeterpunten. Essentieel daarbij is onze input. Wij zijn aan zet.
De oorspronkelijke tekst is van 12 juni 2013 en gepost op Merge Media.
Jos Moesman 